De Ganztagschule (hele dag school) is in Duitsland opgezet vanwege de slechte PISA-resultaten in 2002. Het doel? Het verbeteren van de onderwijsresultaten, maar ook het ontzorgen van gezinnen en het stimuleren van met name moeders om (meer) te werken.

70% van de scholen in Duitsland heeft nu een Ganztagschule. Uit onderzoek blijken nog geen significante effecten op de onderwijsresultaten. Tenzij er wordt ingezet op kwaliteitsverbeteringen. Want hoe hoger de kwaliteit van instructie, hoe hoger de resultaten. En verbinding tussen binnen- en buitenschools leren is heel belangrijk.

Ze hebben in de wet vastgelegd dat alle kinderen recht hebben op Ganztagschule. Niet elke school hoeft dit te bieden, maar ieder kind moet in de nabije omgeving wel dit aanbod kunnen krijgen. Dit recht wordt stapsgewijs ingevoerd: in 2026 voor leerjaar 1, en dan komt er elk jaar een leerjaar bij.

Ook heeft het ministerie (familie affairs, samen met onderwijs) - in samenspraak met de deelstaten - onlangs aanbevelingen voor kwaliteit gepubliceerd. De staten bepalen zelf wat ze daarmee doen.

De uitwerking van de Ganztagschule verschilt per staat en per school. Meestal is de formele leertijd tussen 08.00 en 14.00 uur en hebben ze tot 16.00 uur aanvullend aanbod. Tussen 06.00 en 08.00 uur en 16.00 en 18.00 uur is er opvang op school voor wie dat nodig heeft. Op sommige scholen is de ganztagschule van 08.00 tot 16.00 uur verplicht voor alle kinderen, maar op de meeste scholen kunnen ouders/leerlingen kiezen of ze de aanvullende uren gebruiken. Er wordt altijd een lunch aangeboden. In Berlijn is dit gratis, in sommige staten vragen ze hiervoor een bijdrage van ouders.

De scholen die we bezochten, hadden een bizar grote binnen- en buitenruimte. Heel veel ruimte om te spelen voor de kinderen! De goed onderhouden en ruime scholen zijn een droom, net als de (groene en veelzijdige) buitenruimte. Hierdoor ontstaan er in de vrije tijd weinig tot geen conflicten.  

Vanuit het ministerie familiezaken investeren ze ook juist heel veel in huisvesting. Dat is de grootste investering vanuit de federale regering. Financiering van het aanbod zelf (leerkrachten, etc.) gaat via de federale staten. En dat verschilt weer per staat. De scholen krijgen vooral leraaruren toebedeeld (in plaats van geld zoals hier in Nederland), en daarnaast krijgen aanbieders uren. Ook is een budget voor projecten.

Soms is het aanbod geïntegreerd in de schooldag met één team van leerkrachten, ondersteunend personeel en vakleerkrachten, soms staat het extra aanbod meer los van het onderwijs. Ook de inhoudelijke vulling verschilt enorm: op de ene school lijkt het op een BSO+ (kinderen lopen vrij door school en kiezen of ze deelnemen aan een workshop of spelen), op andere school kiezen kinderen voor het hele schooljaar voor bijvoorbeeld muziekuren. Er zijn profielscholen die alles inzetten op bijvoorbeeld muziek, maar ook scholen die een heel breed aanbod bieden.

Mooiste voorbeeld vond ik de school waar ze echt met één team werken van leerkrachten en pedagogisch medewerkers. De pedagogisch medewerkers doen de opvang voor en na Ganztagschule, ondersteunden de leerkrachten in de klas en organiseren het extra aanbod. De schoolleider benadrukte dat ze één (gelijkwaardig) team zijn en dat het voor kinderen niet uitmaakt of de ‘echte’ leerkracht of de pedagogisch medewerker voor de klas staat.

Daarnaast was de intervisie met aanbieder Fröbel erg interessant. Zij hebben een sterk kwaliteitshandboek waar zowel aanbod als personeel meewerkt.

Interessant om te kijken of we hier in Nederland ook wat mee kunnen: het recht op Ganztagschule (vanuit het kind gedacht in plaats van verplichting aan scholen), kwaliteitsaanbevelingen (in plaats van harde eisen) en investering in huisvesting/investeringskosten de eerste jaren.

- Kim van den Dungen, projectleider TOP-tijd